नवीन अमेरिकन प्रशासनाने ‘अमेरिका फर्स्ट’ धोरणाचा अवलंब केल्यास, भारतीय निर्यातदारांना ऑटोमोबाईल्स, कापड, आणि फार्मास्युटिकल्स यांसारख्या वस्तूंवर उच्च सीमाशुल्कांचा सामना करावा लागू शकतो. अमेरिकेचे नवनिर्वाचित अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी देशांतर्गत उत्पादनांना संरक्षण देण्यासाठी उच्च शुल्क लादले, तर भारतानेही प्रत्युत्तरादाखल समान उपाययोजना करावी, असे व्यापार तज्ज्ञांचे मत आहे.
भारताची पूर्वीची प्रतिक्रिया
यापूर्वी, भारताने अमेरिकेने स्टील आणि अॅल्युमिनियम उत्पादनांवर लादलेल्या “अयोग्य” शुल्कांना उत्तर म्हणून सफरचंद यांसारख्या अमेरिकन उत्पादनांवर प्रत्युत्तरात्मक शुल्क लावले होते. ग्लोबल ट्रेड रिसर्च इनिशिएटिव्हचे (GTRI) संस्थापक अजय श्रीवास्तव म्हणाले की, 2018 मध्ये भारताने 29 अमेरिकन उत्पादनांवर कर लावून आपल्या व्यापार हितांचे संरक्षण केले होते. त्यावेळी भारताने व्यापारातील तोल सांभाळत योग्य प्रतिसाद दिला होता.
संभाव्य परिणाम
डोनाल्ड ट्रम्प यांनी H-1B व्हिसा नियम कठोर केल्यास, भारतीय आयटी कंपन्यांवर परिणाम होऊ शकतो. भारताच्या IT निर्यातीतून मिळणाऱ्या कमाईपैकी 80% पेक्षा जास्त रक्कम अमेरिकेतून येते. अमेरिका हा भारताचा सर्वात मोठा व्यापार भागीदार असून वार्षिक व्यापार $190 अब्जांहून अधिक आहे.
तज्ज्ञांचे मत
आंतरराष्ट्रीय व्यापार तज्ज्ञ अभिजित दास यांनी सांगितले की, अमेरिकेने अतिरिक्त शुल्क लादल्यास भारताला त्याचा तीव्र परिणाम होईल. भारताने अशा प्रसंगी प्रत्युत्तरादाखल समान शुल्क लादले पाहिजे, ज्यामुळे भविष्यातील वाटाघाटींमध्ये भारताची स्थिती मजबूत होईल. भारताने कोणत्याही “अयोग्य” शुल्काचा निषेध करायला हवा आणि त्वरित प्रतिशोधात्मक उपाययोजना करायला हवी, असे दास यांनी स्पष्ट केले.
श्री ट्रम्प यांचे आरोप आणि WTO आकडेवारी
डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारताला ‘टॅरिफ किंग’ असे संबोधले होते, परंतु WTO च्या 2023 च्या वर्ल्ड टॅरिफ प्रोफाइलनुसार, अमेरिका दुग्धजन्य पदार्थ, फळे, भाजीपाला, तृणधान्ये यांसारख्या अनेक वस्तूंवर उच्च शुल्क लादते. त्यामुळे, भारतानेही आपल्या देशांतर्गत उद्योगांचे संरक्षण करण्यासाठी समान उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.
भारत-अमेरिका व्यापार संबंध
फेडरेशन ऑफ इंडियन एक्स्पोर्ट ऑर्गनायझेशनचे (FIEO) अध्यक्ष अश्वनी कुमार यांनी सांगितले की, श्री ट्रम्प यांची धमकी प्रत्यक्षात येणार नाही, कारण अनेक अमेरिकन कंपन्या भारतात गुंतवणुकीसाठी इच्छुक आहेत. जर अमेरिकेने चिनी वस्तूंवर शुल्क वाढवले, तर भारताला त्याचा फायदा होईल, कारण भारताला अमेरिकेत निर्यात वाढवण्याची संधी मिळेल.
निष्कर्ष
भारत-अमेरिका व्यापार संबंध मजबूत आहेत आणि दोन्ही देश विविध करारांद्वारे एकमेकांशी जोडलेले आहेत. 2023-24 मध्ये, अमेरिका हा भारताचा सर्वात मोठा व्यापार भागीदार राहिला असून, दोन्ही देशांनी आयात-निर्यातीत लक्षणीय वाढ नोंदवली आहे. अशा परिस्थितीत, भारताने आपल्या व्यापार हितांचे संरक्षण करत ठाम भूमिका घेतली पाहिजे.
FAQ: अमेरिकेच्या देशांतर्गत शुल्कवाढीवर भारताचा संभाव्य प्रतिसाद
प्रश्न 1: अमेरिकेच्या ‘अमेरिका फर्स्ट’ धोरणाचा भारतीय निर्यातदारांवर काय परिणाम होऊ शकतो?
उत्तर: ‘अमेरिका फर्स्ट’ धोरणामुळे भारतीय निर्यातदारांना ऑटोमोबाईल्स, कापड, आणि फार्मास्युटिकल्स यांसारख्या उत्पादनांवर उच्च सीमाशुल्कांचा सामना करावा लागू शकतो, ज्यामुळे या क्षेत्रातील निर्यातीवर प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतो.
प्रश्न 2: भारताने पूर्वी अशा प्रकारच्या शुल्कवाढींना कसा प्रतिसाद दिला आहे?
उत्तर: 2018 मध्ये, अमेरिकेने भारतीय स्टील आणि अॅल्युमिनियमवर शुल्क लावल्यानंतर, भारताने 29 अमेरिकन उत्पादनांवर प्रत्युत्तरादाखल शुल्क लावले होते, ज्यामुळे व्यापारातील संतुलन साधले गेले.
प्रश्न 3: H-1B व्हिसा नियम बदलल्यास भारतीय IT कंपन्यांवर काय परिणाम होईल?
उत्तर: H-1B व्हिसा नियम कठोर केल्यास भारतीय IT कंपन्यांच्या अमेरिकेतील विस्तारावर परिणाम होऊ शकतो, कारण त्यांची मोठी कमाई अमेरिकेतून येते.
प्रश्न 4: भारताने अशा परिस्थितीत कोणती रणनीती अवलंब करावी?
उत्तर: भारताने प्रत्युत्तरादाखल समान उपाययोजना कराव्या, ज्यामुळे भविष्यातील वाटाघाटींमध्ये भारताची स्थिती अधिक मजबूत होईल आणि व्यापार संतुलित राहील.
प्रश्न 5: डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारताला ‘टॅरिफ किंग’ का म्हटले?
उत्तर: ट्रम्प यांच्या मते, भारताने काही उत्पादनांवर उच्च आयात शुल्क लादले आहे. तथापि, WTO च्या अहवालानुसार, अमेरिका देखील अनेक वस्तूंवर उच्च शुल्क लादते.
प्रश्न 6: भारत-अमेरिका व्यापार संबंध कसे आहेत?
उत्तर: भारत आणि अमेरिका यांच्यातील व्यापार संबंध मजबूत आहेत. 2023-24 मध्ये, अमेरिका हा भारताचा सर्वात मोठा व्यापार भागीदार राहिला असून दोन्ही देशांच्या आयात-निर्यातीत वाढ झाली आहे.
प्रश्न 7: भारतीय निर्यातदारांसाठी भविष्यात कोणत्या संधी असू शकतात?
उत्तर: अमेरिकेने चिनी उत्पादनांवर शुल्क वाढवल्यास, भारतीय निर्यातदारांना अमेरिकेत निर्यात वाढवण्याची संधी मिळू शकते, ज्यामुळे भारतीय निर्यातीत वाढ होऊ शकते.