खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणूक घसरली ऑक्टोबर ते डिसेंबर 2024 या तिमाहीत देशांतर्गत खाजगी कंपन्यांच्या नवीन गुंतवणुकीत 1.4% घट झाली आहे. खर्च वाढण्याची भीती आणि मंद वाढ यामुळे ही परिस्थिती निर्माण झाली आहे.
सार्वजनिक गुंतवणुकीत वाढ याउलट, राज्य सरकारांनी सार्वजनिक गुंतवणुकीत मोठी वाढ केली आहे. 2024-25 च्या दुसऱ्या तिमाहीत नोंदवलेल्या ₹10.43 लाख कोटींच्या तुलनेत तिसऱ्या तिमाहीत एकूण गुंतवणूक 9.9% वाढून ₹11.46 लाख कोटींवर पोहोचली आहे. राज्य सरकारांनी त्यांच्या गुंतवणुकीत 34.6% वाढ केली असून, केंद्र सरकारच्या 11.8% वाढीच्या जवळपास तिप्पट आहे.
परदेशी गुंतवणुकीत लक्षणीय वाढ परदेशी गुंतवणूकदारांनी तिसऱ्या तिमाहीत ₹1.02 लाख कोटींची गुंतवणूक केली असून, ही वाढ 44.2% आहे. विशेषतः आर्सेलर मित्तल निप्पॉनच्या ₹70,000 कोटींच्या स्टील प्रकल्पामुळे ही वाढ झाली आहे.
खाजगी गुंतवणूकदारांचा घटलेला सहभाग देशांतर्गत खाजगी गुंतवणूकदारांनी नवीन गुंतवणुकीत 1.4% घट केली आहे. तिसऱ्या तिमाहीत खाजगी प्रकल्पांची संख्या 1,253 वरून 1,061 पर्यंत कमी झाली आहे. प्रोजेक्ट्स टुडेच्या डेटानुसार, खाजगी गुंतवणूकदारांचा हिस्सा 66.2% वरून 62.2% पर्यंत कमी झाला आहे.
मंदीची कारणे प्रोजेक्ट्स टुडेचे संचालक शशिकांत हेगडे यांच्या मते, वाढत्या इनपुट खर्चामुळे आणि भू-राजकीय अनिश्चिततेमुळे खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणूक मंदावली आहे. तसेच, दुसऱ्या तिमाहीतील कमी जीडीपी वाढीमुळे आणि शहरी मागणीतील घट यामुळे गुंतवणूकदारांचे उत्साह कमी झाले आहे.
आशावादी दृष्टीकोन 2025-26 या आर्थिक वर्षासाठी खाजगी गुंतवणुकीत वाढ होण्याची शक्यता आहे. चलनवाढ कमी होणे आणि धोरणात्मक हस्तक्षेप यामुळे खाजगी गुंतवणूक वाढू शकते.
नवीन ऊर्जा प्रकल्प आणि पायाभूत सुविधा तिसऱ्या तिमाहीत नवीन ऊर्जा प्रकल्पांमध्ये मोठी वाढ झाली असून, ₹4.5 लाख कोटींची गुंतवणूक झाली आहे. पायाभूत सुविधांमध्ये देखील ₹4.25 लाख कोटींची गुंतवणूक नोंदवली गेली आहे.
राज्यवार गुंतवणूक राजस्थानने तिसऱ्या तिमाहीत सर्वाधिक गुंतवणूक आकर्षित केली आहे. त्यांच्या नवीन प्रकल्पांत जवळपास ₹2.25 लाख कोटींची वाढ झाली आहे. महाराष्ट्र आणि गुजरात यांची क्रमवारी घसरली असून, तामिळनाडू पहिल्या 10 राज्यांतून बाहेर पडले आहे.
मेगा प्रकल्पांमध्ये घट तिसऱ्या तिमाहीत किमान ₹1,000 कोटींच्या मेगा प्रकल्पांची संख्या कमी झाली आहे. या तिमाहीत एकूण 228 मेगा प्रकल्प जाहीर झाले असून, त्यांची एकूण किंमत ₹7.69 लाख कोटी आहे.
खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणुकीवर तिसऱ्या तिमाहीतील प्रभाव
1. तिसऱ्या तिमाहीत खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणुकीत काय बदल झाला?
ऑक्टोबर ते डिसेंबर 2024 मध्ये खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणुकीत 1.4% घट झाली. या घटेचा मुख्य कारण खर्चाचे वाढलेले प्रमाण आणि मंद वाढ होती.
2. सार्वजनिक गुंतवणुकीत काय फरक पडला?
राज्य सरकारांनी सार्वजनिक गुंतवणुकीत लक्षणीय वाढ केली. दुसऱ्या तिमाहीत ₹10.43 लाख कोटी असलेली गुंतवणूक तिसऱ्या तिमाहीत ₹11.46 लाख कोटी झाली आहे.
3. परदेशी गुंतवणुकीत किती वाढ झाली?
परदेशी गुंतवणुकीत 44.2% वाढ झाली असून, तिसऱ्या तिमाहीत ₹1.02 लाख कोटींचा नवा गुंतवणुकीचा आकडा नोंदवला गेला.
4. खाजगी गुंतवणूकदारांचा सहभाग का कमी झाला?
तिसऱ्या तिमाहीत खाजगी गुंतवणूकदारांचा सहभाग 1.4% कमी झाला, ज्यामुळे खाजगी प्रकल्पांची संख्या कमी झाली.
5. मंदीच्या कारणांची काय माहिती आहे?
वाढत्या उत्पादन खर्च, जागतिक अनिश्चितता, आणि शहरी मागणीतील घट हे खाजगी क्षेत्रातील मंदीचे मुख्य कारण ठरले आहेत.
6. 2025-26 साठी खाजगी गुंतवणुकीचा दृष्टिकोन कसा आहे?
2025-26 मध्ये खाजगी गुंतवणुकीत वाढ होण्याची आशा आहे, कारण धोरणात्मक उपाय आणि कमाल चलनवाढ यामुळे परिस्थिती सुधारणार आहे.
7. पायाभूत सुविधांमध्ये गुंतवणुकीत काय बदल झाला?
पायाभूत सुविधांमध्ये ₹4.25 लाख कोटींची गुंतवणूक झाली असून, नवीन ऊर्जा प्रकल्पांमध्ये ₹4.5 लाख कोटींची गुंतवणूक झाली आहे.
8. राजस्थानने किती गुंतवणूक आकर्षित केली?
राजस्थानने तिसऱ्या तिमाहीत मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक आकर्षित केली असून, त्या राज्यात गुंतवणुकीचा प्रकल्प परिव्यय ₹2.25 लाख कोटी झाला आहे.
9. मेगा प्रकल्पांची संख्या कमी का झाली?
तिसऱ्या तिमाहीत मेगा प्रकल्पांची संख्या कमी झाली आहे. ₹1,000 कोटींहून जास्त मूल्य असलेल्या 228 प्रकल्पांची घोषणा झाली, जी दुसऱ्या तिमाहीत 232 होती.
या लेखात, खाजगी क्षेत्रातील मंदीचा परिणाम स्पष्ट केला आहे, आणि सार्वजनिक आणि परदेशी गुंतवणुकीमध्ये वाढीच्या बाबतीत सुस्पष्ट मांडणी केली आहे.