डिसेंबर 2024 मध्ये भारताच्या निर्यातीचा आकडा $38.01 अब्ज इतका होता, जो मागील वर्षाच्या याच कालावधीच्या तुलनेत 1% ने कमी आहे. 2023 च्या डिसेंबरमध्ये निर्यात $38.39 अब्ज इतकी होती. निर्यातीतील ही घट जागतिक आर्थिक आव्हाने, चलनवाढ, आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठांमध्ये मागणी कमी होणे यांसारख्या विविध कारणांमुळे झाली असावी. अनेक औद्योगिक आणि कृषी उत्पादनांच्या निर्यातीवर याचा परिणाम झाल्याचे दिसून येते.
याउलट, डिसेंबर 2024 मध्ये आयात मात्र 4.8% ने वाढून $59.95 अब्ज इतकी झाली आहे, जी 2023 च्या डिसेंबर महिन्यात $57.15 अब्ज होती. आयातीत झालेली ही वाढ मुख्यतः इंधन, औद्योगिक वस्त्र, आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील वस्त्रांवर खर्च वाढल्यामुळे झाली आहे. या वाढत्या आयातीचा परिणाम भारताच्या व्यापार तुटीवरही झाला आहे. डिसेंबर 2024 मध्ये व्यापार तूट $21.94 अब्ज इतकी होती, जी निर्यात आणि आयात यांच्यातील तफावत दर्शवते.
एप्रिल 2024 ते डिसेंबर 2024 या आर्थिक वर्षाच्या पहिल्या नऊ महिन्यांचा विचार करता, निर्यातीमध्ये 1.6% ची वाढ झाली असून ती $321.71 अब्ज इतकी झाली आहे. या कालावधीत काही उद्योगांनी आपली निर्यात क्षमता वाढवली आहे, विशेषतः औषधनिर्मिती, अभियांत्रिकी उत्पादनं, आणि कृषी-आधारित उत्पादने यामध्ये. या उद्योगांनी जागतिक बाजारपेठांमध्ये आपले स्थान मजबूत केले आहे, ज्यामुळे भारताच्या एकूण निर्यातीला चालना मिळाली आहे.
दुसरीकडे, आयातीत 5.15% वाढ झाल्याचे दिसून येते, जी $532.48 अब्ज इतकी आहे. भारताच्या आयातीतील ही वाढ मुख्यतः ऊर्जा स्रोत, कच्च्या मालाची आयात, आणि तंत्रज्ञान आधारित उपकरणांवर अवलंबून आहे. विशेषतः, कच्च्या तेलाच्या किमतींतील वाढ आणि तंत्रज्ञानाच्या आयातीवरील वाढीव खर्च यामुळे आयातीत मोठी वाढ झाली आहे.
व्यापार तूट वाढणे ही भारतासाठी चिंता निर्माण करणारी बाब आहे, कारण ही तूट देशाच्या विदेशी गंगाजळीसाठी मोठा धक्का ठरू शकते. व्यापार तूट कमी करण्यासाठी सरकारकडून विविध उपाययोजना राबवल्या जात आहेत. विशेषतः, सरकार निर्यात वाढवण्यासाठी विविध प्रोत्साहन योजना, उत्पादनाला चालना देणाऱ्या योजना आणि निर्यातदारांना आर्थिक साहाय्य यांसारख्या उपाययोजना करत आहे. याशिवाय, आयातीवरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी स्थानिक उत्पादनाला चालना देणाऱ्या योजना देखील राबवल्या जात आहेत.
जागतिक बाजारपेठेत स्पर्धात्मकता वाढवण्यासाठी आणि व्यापार संतुलन राखण्यासाठी भारताला आपली निर्यात क्षमता वाढवण्याबरोबरच आयात नियंत्रित करण्यासाठी ठोस पावले उचलावी लागतील. तंत्रज्ञान, ऊर्जा, आणि औद्योगिक उत्पादन या क्षेत्रांमध्ये भारताने आपली स्वावलंबन क्षमता वाढविण्याची गरज आहे, जेणेकरून परदेशी आयातीवरील अवलंबित्व कमी करता येईल.
एकूणच, 2024-25 आर्थिक वर्षाच्या पहिल्या तीन तिमाहींमध्ये भारताची निर्यात आणि आयात यामध्ये काही प्रमाणात वाढ झाली आहे, परंतु व्यापार तुटीची समस्या कायम आहे. यावर तोडगा काढण्यासाठी सरकारला आणि उद्योग क्षेत्राला एकत्रितपणे काम करावे लागेल. जागतिक बाजारपेठांमध्ये आपले स्थान मजबूत करण्यासाठी आणि व्यापार तूट कमी करण्यासाठी धोरणात्मक उपाययोजना करण्याची गरज आहे.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
1. डिसेंबर 2024 मध्ये भारताची निर्यात किती होती?
डिसेंबर 2024 मध्ये भारताची निर्यात $38.01 अब्ज इतकी होती, जी मागील वर्षीच्या डिसेंबरमधील $38.39 अब्जच्या तुलनेत 1% ने कमी आहे.
2. डिसेंबर 2024 मध्ये भारताची आयात किती झाली?
डिसेंबर 2024 मध्ये भारताची आयात $59.95 अब्ज इतकी होती, जी 2023 च्या डिसेंबरमधील $57.15 अब्जच्या तुलनेत 4.8% ने वाढली आहे.
3. डिसेंबर 2024 मध्ये व्यापार तूट किती होती?
डिसेंबर 2024 मध्ये भारताची व्यापार तूट $21.94 अब्ज होती, जी निर्यात आणि आयात यांच्यातील तफावत दर्शवते.
4. एप्रिल-डिसेंबर 2024 या कालावधीत निर्यात किती वाढली?
एप्रिल-डिसेंबर 2024 या कालावधीत निर्यात 1.6% ने वाढून $321.71 अब्ज झाली आहे.
5. एप्रिल-डिसेंबर 2024 या कालावधीत आयात किती वाढली?
याच कालावधीत आयात 5.15% ने वाढून $532.48 अब्ज झाली आहे.
6. आयात वाढण्याची प्रमुख कारणं कोणती आहेत?
आयात वाढण्यामागे इंधन, औद्योगिक वस्त्र, आणि तंत्रज्ञानाशी संबंधित उपकरणांची मागणी वाढल्यामुळे खर्च वाढणे हे प्रमुख कारण आहे.
7. सरकार निर्यात वाढवण्यासाठी कोणते उपाय करत आहे?
निर्यात वाढवण्यासाठी सरकार विविध प्रोत्साहन योजना, निर्यातदारांना आर्थिक सहाय्य, आणि उत्पादनाला चालना देणाऱ्या योजनांचा अवलंब करत आहे.
8. व्यापार तूट कमी करण्यासाठी कोणते उपाय आवश्यक आहेत?
व्यापार तूट कमी करण्यासाठी निर्यात वाढवणे, आयातीवरील अवलंबित्व कमी करणे, आणि स्थानिक उत्पादन वाढवणे आवश्यक आहे. याशिवाय, तंत्रज्ञान आणि औद्योगिक उत्पादन क्षेत्रांमध्ये स्वावलंबन वाढवण्यावर भर दिला जात आहे.
9. जागतिक बाजारपेठेत भारताचे स्थान कसे आहे?
भारताचे जागतिक बाजारपेठेत स्थान औषधनिर्मिती, अभियांत्रिकी उत्पादनं, आणि कृषी उत्पादनांमध्ये मजबूत आहे. मात्र, स्पर्धात्मकता वाढवण्यासाठी निर्यातीला अधिक चालना देण्याची गरज आहे.
10. भारताचे आयात-निर्यात धोरण काय आहे?
भारताचे आयात-निर्यात धोरण निर्यात वाढवणे, स्थानिक उत्पादन प्रोत्साहित करणे, आणि व्यापार तूट कमी करण्यावर केंद्रित आहे. यासाठी सरकार विविध योजना आणि धोरणात्मक उपाययोजना राबवत आहे.