निर्मला सीतारमण, भारताच्या वित्तमंत्री, यांनी १ फेब्रुवारी २०२५ रोजी आठवा संघराज्य अर्थसंकल्प सादर केला जाणार. हा अर्थसंकल्प केवळ आर्थिक दृष्टिकोनातूनच नव्हे, तर ऐतिहासिक दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाचा आहे. कारण यामुळे सीतारमण यांनी सलग आठ अर्थसंकल्प सादर करण्याचा विक्रम प्रस्थापित केला आहे. त्यांनी हा विक्रम पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली साधला आहे.
सीतारमण यांचा ऐतिहासिक विक्रम
निर्मला सीतारमण यांनी २०१९ मध्ये भारताच्या पहिल्या पूर्णवेळ महिला वित्तमंत्री म्हणून पदभार स्वीकारला. त्यानंतर २०२४ मध्ये पंतप्रधान मोदी यांच्या तिसऱ्या कार्यकाळातही त्यांनी वित्तमंत्री पद राखले. आतापर्यंत त्यांनी सात अर्थसंकल्प सादर केले आहेत, ज्यात फेब्रुवारी २०२४ मध्ये सादर केलेला अंतरिम अर्थसंकल्पही समाविष्ट आहे. २०२५ चा अर्थसंकल्प सादर करून त्यांनी सलग आठ अर्थसंकल्प सादर करण्याचा विक्रम केला आहे.
सर्वाधिक अर्थसंकल्प सादर करणारे वित्तमंत्री
सीतारमण यांच्या या विक्रमाला जुना इतिहास आहे. माजी पंतप्रधान मोरारजी देसाई यांनी वित्तमंत्री म्हणून एकूण १० अर्थसंकल्प सादर केले होते. त्यानंतर पी. चिदंबरम यांनी ९ आणि प्रणव मुखर्जी यांनी ८ अर्थसंकल्प सादर केले. मात्र, सीतारमण ह्या एकाच पंतप्रधानांच्या नेतृत्वाखाली सलग आठ अर्थसंकल्प सादर करणार्या पहिल्या वित्तमंत्री आहेत.
स्वतंत्र भारताचा पहिला अर्थसंकल्प
स्वतंत्र भारताचा पहिला अर्थसंकल्प २६ नोव्हेंबर १९४७ रोजी तत्कालीन वित्तमंत्री आर.के. शन्मुखम चेट्टी यांनी सादर केला होता. तेव्हापासून भारताच्या आर्थिक धोरणात मोठे बदल झाले आहेत.
सर्वात लांब आणि सर्वात छोटा अर्थसंकल्प भाषण
निर्मला सीतारमण यांचे १ फेब्रुवारी २०२० रोजी सादर केलेले भाषण हे सर्वात लांब अर्थसंकल्प भाषण आहे. हे भाषण २ तास ४० मिनिटे चालले होते. त्यावेळी त्यांनी त्यांच्या भाषणाच्या शेवटच्या दोन पानांवर मुद्दे सांगण्याचे टाळले होते. दुसरीकडे, १९७७ मध्ये हिरुभाई मुलजीभाई पटेल यांनी सादर केलेले अंतरिम अर्थसंकल्प भाषण केवळ ८०० शब्दांचे होते, जे सर्वात छोटे अर्थसंकल्प भाषण मानले जाते.
अर्थसंकल्प सादर करण्याची वेळ आणि तारीख
पारंपरिकपणे, अर्थसंकल्प फेब्रुवारीच्या शेवटच्या दिवशी संध्याकाळी ५ वाजता सादर केला जात असे. ही पद्धत ब्रिटिश कालखंडातून आली होती, ज्यामुळे लंडन आणि भारतात एकाच वेळी घोषणा करता येत. १९९९ मध्ये तत्कालीन वित्तमंत्री यशवंत सिन्हा यांनी ही वेळ सकाळी ११ वाजता केली. तेव्हापासून अर्थसंकल्प सकाळी ११ वाजता सादर केला जातो.
२०१७ मध्ये अर्थसंकल्प सादर करण्याची तारीख १ फेब्रुवारी करण्यात आली. यामुळे सरकारला मार्चअखेरपर्यंत संसदेची मंजुरी मिळवून, १ एप्रिलपासून नवीन आर्थिक वर्षाच्या सुरुवातीला अंमलबजावणी सुरू करता येते.
२०२५ च्या अर्थसंकल्पाची अपेक्षा
२०२५ च्या अर्थसंकल्पात आर्थिक वाढीचा वेग वाढवण्यासाठी आणि मध्यमवर्गीयांवरील करबंदी कमी करण्यासाठी उपाययोजना असणार आहेत. याशिवाय, महागाई आणि स्थिर वेतनवाढ यांचा सामना करणाऱ्या नागरिकांसाठीही योजना असणार आहेत.
निष्कर्ष
निर्मला सीतारमण यांचा हा आठवा अर्थसंकल्प केवळ एक आकडा नाही, तर भारताच्या आर्थिक धोरणातील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. त्यांच्या या ऐतिहासिक कामगिरीमुळे भारताच्या आर्थिक भवितव्याचा आत्मविश्वास वाढतो आहे.
#Budget2025#Nirmalasitaraman